Altılı Masa'da yer alan siyasi partilerin "Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem" için Anayasa değişikliği teklifi açıklandı. 

"Bir toplumsal sözleşme taslağı" olarak hazırlanan teklif 1982 Anayasası'nın 84 maddesinde ve 9 bölüm başlığı, alt başlık ve madde başlığında yapılması öngörülen değişiklik önerisinden oluşuyor. 

Genel gerekçede, "Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, yürütme gücünün tamamını Cumhurbaşkanına sunmak yanında yasama organını zayıflatmış; yargının kontrolünü Cumhurbaşkanına sunmuştur. Böylece devletin birbirinden ayrı olması ve birbirini denetlemesi gereken üç temel fonksiyonunu tek bir kişinin iradesine bağlı hale getiren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, hukuk devletinin aşınmasına, anayasal hak ve hürriyetlerin tamamının güvencesiz kalmasına yol açmıştır" deniliyor. 

Sunulan düzenlemelerin bir "model olmadığı" belirtilen gerekçede Kanun-i Esasi’nin kabulünden bu yana benimsenen ve "yerleşen parlamenter geleneğe uygun olarak Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçilmesi bu sisteminin siyasi ve sosyal hayatımızda açtığı hasarları aşma yolunda önemli bir adım" olarak tanımlanıyor. 

Yürütme Bakanlar Kurulu'da

Partisiz ve tarafsız bir Cumhurbaşkanlığı öngörülen gerekçede, "Yürütme alanındaki asıl yetkiler, parlamentarizmin doğasına uygun olarak Bakanlar Kuruluna ait olacaktır. 

Bakanlar Kurulu, izlediği politikalardan dolayı parlamentoya karşı kolektif olarak sorumlu kılınabilecektir" ifadesine yer veriliyor. 

Kanunları veto yetkisi kaldırılıyor 

TBMM'nin kabul ettiği kanunlar üzerinde Cumhurbaşkanına tanınan veto yetkisi kaldırılıyor. Böylece Cumhurbaşkanı, Meclisin kabul ettiği kanunları, evvelce olduğu gibi bir defaya mahsus olmak üzere TBMM'ye iade edebilecek, Meclis iade edilen kanunu, dilerse basit çoğunlukla aynen kabul edebilecek. 

Bütçeye etkili denetim

Hükümetlerin hazırladıkları bütçe kanun teklifleri Meclis tarafından kabul edilmedikçe yürürlüğe girememesi esası benimseniyor. 

Hükümetlerin politikalarını Bütçe Kanununun sınırlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak amacıyla Kesinhesap Kanunu etkili bir denetim aracı haline getirilmesi öngörülüyor. 

"Yargılama sürecinin temel unsurlarından biri olan savunma makamı, ilk defa, bir anayasa hükmüyle düzenlenerek bu makamın iddia makamıyla eşit bir statüye" kavuşturuluyor.  

AYM'nin yapısı güçlendiriliyor

Hâkimler ve Savcılar Kurulu, "Hakimler Kurulu" ve "Savcılar Kurulu" şeklinde iki ayrı organ olarak düzenleniyor. 

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üye kompozisyonu, üyelerinin seçiminde izlenen yöntem, çalışma usulleri, sahip olduğu yetkiler yeniden düzenleniyor.  Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı artırılıyor, halen iki daire ve bir Genel Kurul halinde çalışan Mahkemenin dört daire ve bir Genel Kurul halinde çalışması öngörülüyor. 

YSK'da itiraz denetimi

Yüksek Seçim Kurulu, yerine getirdiği işleve uygun olarak Anayasamızın yüksek mahkemeleri düzenleyen bölümüne aktarılıyor, iki daire ve bir Genel Kurul halinde çalışması öngörülüyor. 

Yüksek Seçim Kurulu’nun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarına ilişkin verdiği kararların, Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak bireysel başvurulara konu olması sağlanıyor. 

Anayasanın, 13. maddesine “Hürriyet esas, sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” hükmü ekleniyor. Bununla "anayasa düzenine hürriyetçi bir felsefenin hâkim olması"nın amaçlandığı belirtiliyor. İfade hürriyetiyle bundan doğan basın hürriyeti gibi hürriyetlere daha güçlü güvenceler getiriliyor. 

(Sürecek)