Haber: Melisa Karmış

Teknoloji kullanımının 7’den 70’e artmasıyla birlikte özellikle sosyal medya uygulamaları bireylerin diğer bireylerle bağ ya da bağlantı kurma biçimlerini ve farklı kurumlarla olan ilişki biçimlerini yeniden tanımlamaktadır. Son yıllarda domino etkisi ile büyüyen sosyal medya kullanımı, yapılan araştırmalara göre öncelikli olarak evlilik üzerinde ki etkileri ile gözlere çarpmaktadır. Aile ve İlişki Terapisti Selman Sonğur, “Sosyal medya, özellikle son zamanlarda hayatımızın merkezine girmesi ile birlikte evliliklerde ki tartışma, kıskançlık noktası, birbirlerinin sınırlarını ihlal etme, güven problemleri vb. sayısız problemi de beraberinde getirerek her geçen gün karmaşık ve problem dolu ilişkiler doğurmaya başladı.”

Türkiye’deki evli bireylerin sosyal medya kullanımlarının onların evlilikleri üzerinde nasıl bir etki bıraktığının/nasıl bir rol oynadığının analiz edilmesi ve aile içi problemlerde sosyal medyanın ne denli etkisinin olduğunun ortaya çıkarılması önemli olmaktadır. TÜİK tarafından yapılan hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre 2021 yılında hanelerin %92,0'ının evden İnternete erişim imkânına sahip olduğu gözlendi. Ayrıca İnternet kullanım oranı 2021 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerde %82,6 oldu. İnternet kullanım oranı cinsiyete göre incelendiğinde; bu oranın erkeklerde %87,7 ve kadınlarda %77,5 olduğu görüldü. 16-74 yaş grubundaki tüm bireylerin %80,5'inin, 2021 yılı ilk üç ayını kapsayan dönemde İnterneti düzenli olarak (hemen her gün veya haftada en az bir defa) kullandığı görülürken bu oran geçen sene %76,5'ti. Bu bağlamda baktığımızda her yaştan bireylerin internet yani dolayısıyla sosyal medya kullanımı günden güne hızlı bir şekilde ilerleme kaydetmektedir. Son yıllarda sosyal medya kullanımının bu denli üzerinde durulmasının bir diğer sebebi ise sosyal mecralarda geçirilen zamanın, tutumların, paylaşımların ve kurulan iletişimlerin en çok evli çiftler üzerinde gerek güven anlamında gerek partnerlerin birbirlerine ayırdıkları zamanın kısıtlaması anlamında gerekse evliliklerin neredeyse bitiş sebebi olmasından kaynaklanmaktadır. 2016 yılından beridir Aile ve ilişki terapistliği yapan Uzman Psikolog Selam Sonğur bu konuda şunları kaydetti; Meslek hayatına giriş yapmamdan bu yana yaptığım her 2 çift ya da aile terapilerinden 1’inde ki problem aslında sosyal medyanın ilişkiye yarattığı problemlerden kaynaklanıyor. Kendi yaptığım terapilerden yol çıkarak baktığımda bu oran bana biten ya da bitme raddesine gelen evliliklerin 50’sinin sosyal medyadan yola çıkan problem kaynaklı olduğunu gösteriyor. Son zamanlarda çiftler, iletişime ve romantizme ayrılacak vaktin büyük bölümünü internette özellikle de sosyal medyada harcıyorlar. İnternet ilişkilerinin ve internette yoğun vakit geçiren çiftlerin sorunlarının diğer ilişkilere göre daha yüzeysel olduğunu, böyle çiftlerin daha mesafeli olduklarını söylemek bizler için mümkün oluyor. Sosyal medya aynı zamanda kendi ilişkimizi, diğer ilişkilerle kıyaslama hususunda çok etkiliyor ve bu da ilişkide ki sadakati oldukça etkilerden aynı zamanda kıyaslamalardan yola çıkan kıskançlıklara sebep oluyor.” 

Danışanlarınız ile gerçekleştirdiğiniz terapilerde, sosyal medya hususunda en çok şikâyetçi oldukları konular nelerdir?

Sosyal platformlar hususunda danışanlardan aldığım şikâyetler ve ya rahatsız olup dile getirdikleri konular saymakla bitmez. Fakat en çok duyduğum ya da tabiri caizse popüler olanları sıralayacak olursak eğer, partnerlerini tanımadıkları kişilerin eklemesi bu ekleşmelerden ortaya çıkan yeni arkadaşlıklar durumu, sosyal medyada gördükleri diğer çiftler gibi olamama, aldatılma ve ya aldatıldığında şüphelenme ve en önemlisi kısıtlı zamanlarını birlikte geçirememe konusunda ciddi problemler yaşamaktadırlar.

Sosyal medya hayatımıza girdikten sonra ilişkilerde ki sadakat seviyesi ve güven duygusunun ölçütünde değişmeler oldu mu?

Hiç kuşkusuz ailenin oluşma aşamasında veya aile içi problemlerin ortaya çıkmasında sosyal medya önemli bir unsur haline gelmiştir. Sanal ortamda gerçekleştirilen bu faaliyetler hem toplum yapısına hem aileye hem de bireylere belki de dönüşü mümkün olmayacak zararlar vermektedir. Maddi varlık nasıl her geçen gün daha fazla sanallaşıyorsa/dijitalleşiyorsa aynı şekilde manevi hazlar ve değerler de git gide daha fazla sanal ortama uyum sağlamaktadır. Bu sebeplerle birlikte sosyal medyanın evlilikler üzerinde ki etkisinin en temel sebebi zaten kıskançlık olmaya başlamıştır. Evliliklerde kadın ya da erkeğin sosyal medyada karşı cinsin fotoğrafını beğenmesi ya da paylaşımlara yorum yapması, onların ilişkilerinde kıskançlığın meydana gelmesine neden olabilmekte ve ilişkiyi çıkmaza sokabilmektedir. Bunun gibi birçok nedenden ötürü hem kadın hem de erkek kullanıcılar, sosyal medya platformunu eşlerini kontrol etmek, gözetlemek ve izlemek amacıyla kullanmaktadır. Bu da aradaki sevgi bağının kopmasına neden oluyor. Eşlerden birinin sosyal medya sitelerinde fazla dolaşması, diğer tarafın gözüne batıyor ve eşine kuşkuyla bakmasına yol açıyor. Özelikle bundan kaynaklı gözetleme ve kontrol etme durumu ilk tanışma aşamalarında daha sık görülmektedir. Araştırmada katılımcıların bir kısmı, özellikle de kadınlar, evlenmeden önce eşlerinin sosyal medya hesaplarında neler paylaştığını, neleri beğendiğini, kimlerle arkadaş olduğunu merak ettikleri için kontrol etmektedir. Merakın yanı sıra eşler ile ilgili birtakım bilgileri elde etmek için de sosyal medya profilleri eşler tarafından incelenmektedir.

“Erişilebilirliği ve iletişim hızını arttırdığı için sosyal medya aldatmaları daha çok tercih edilmeye başlandı”

Aldatma veya aldatılma geçmişten günümüze kadar evliliklerde hali hazırda kaydettiğimiz bir problemidir. Fakat sosyal medyanın hayatımıza girmesi ve her geçen gün gelişmesi ile birlikte evliliklerde ki aldatma, aldatılma oranları ve aldatmanın seyrinde ne gibi değişimler oldu?

Sosyal medya bir tıkla, yüzlerce ya da binlerce insana ulaşabildiğimiz bir mecra. Çiftlerle gerçekleştirdiğim terapilerden yola çıkarak söyleyebilirim ki sosyal medya ile birlikte evliliklerde ki gereke sanal gerek yüz yüze buluşmalara kadar giden aldatmalar neredeyse % oranında artmış durumdadır. Her 3 terapimden 1i’si sosyal mecralar vasıtasıyla gerçekleşen 

aldatmalar ve aldatılmalar üzerine. Sosyal mecraların artmasıyla paralel olarak aldatmaların artmasının sebebi ise erişebilirliği ve iletişim hızını arttırmasından kaynaklı. Gizleme olasılığının da yük olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda aldatmaların artması da kaçınılmaz bir durum oluyor. Sosyal medya kullanırken konuşma konusunda cesaretimizi daha kolay toplayıp, daha cesur davranabiliyoruz. Bu durumdaki aldatmaların bir kısmı sadece sanal hayatla sınırlı kalırken, bir kısmı ise yüz yüzde buluşmaya kadar gidebiliyor. Fakat ister sanal ister gerçek bir buluşma olsun, bu, çiftlerin birbirlerini aldattıkları gerçeğini değiştirmiyor. Ama aldatma önce akılda başlıyor. Kişilerin evlilik birliğini bozucu, sadakati yok edici her olumsuz davranış bir aldatma olarak sayılmaktadır.

Evli çiftler de partnerlerden herhangi birinde sosyal medyada gördükleri başka ilişkiler ile kendi ilişkilerini, diğer ilişkilerde ki lüx yaşamları kıyaslama ve bu kıyaslama sonucu kendi ilişkilerinde problem yaşama durumu söz konusu mudur?

Sosyal medya üzerinde gördüğümüz her şey yüzde yüz gerçekliği yansıtmaz aslında. Çok mutlu gördüğünüz evlilikler, lüx yaşamlar, tutumlar ve sosyal mecralara yansıtılan insan ilişkileri bir yanılgının eseri olabilir aslında. Ama yine de sosyal mecra kullanıcıları kullandıkları platformların etkilerine kapılarak buralarda gördükleri yakın ve uzak çevredeki ilişkilerle kendi ilişkilerini bir çıkmaza sokuyorlar. Bu da karşı tarafta ki bireyi belli kalıplara sokarak yargılama durumuna kadar gidiyor maalesef. Aslında sosyal medyayı hayatımızın bu kadar içine sokmak, ilişkilerimizi orada en iyi şekilde en lüx koşullarda yaşadığımızı göstermek ve bunun mutluluk verdiğini düşünmek aslında popülasyonun bizler üzerinde bıraktığı hazzı doyurmak için yaptığımız bir eylemden başka bir şey değildir. Sosyal medyanın hızlı bir şekilde hayatımıza girmesi ile sanki ilişkiler de aynı hızla değişmeye başladı. Bilgisayarlarımızı açtığımız ya da telefonlarımızı elimize aldığımız anda birçok kişinin özel hayatı aniden gözünüzün önüne geliyor. Sosyal medya sayesinde bir ilişkinin tanışma aşamasından evlilik sürecine kadar, takip edebiliyor, ilişkinin gidişatına şahit olup, hatta yorum dahi yapabiliyoruz. Bu döngüde ilerlediğimizde aslında birçok birey her bakımdan ilişkilerini diğer bireylerin ilişkileri ile karşılaştırıyor fakat söz konusu evlilik olduğunda özellikle partnerlerde yetememe, hem kadın hem erkek fiziksel ve hem maddi hem manevi açıdan özgüven eksikliği, memnun edememe hususunda daha ciddi hasarlar bırakabiliyor.

“Sağlıklı ilişkilerde kişiler bilinçli ve sorumluluklarının farkında olmalıdırlar.”

Yapılan araştırmalara göre sosyal medya hayatımızın her anında artık. Hatta aynı evinde içinde iletişim kopukluğu yaşamamıza bile sebep olabildiğini kaydettik. Peki, evli çiftlerin birbirlerine ayırdıkları zamanı nasıl etkiliyor?

Özellikle her iki bireyinde aktif olduğu evlilikler de partnerlerin günlük iş, uyku, yolculuk, yemek saatleri ve extra durumlar sebebiyle birbirlerine ayırabilecekleri çok minimal bir zaman dilimi geçiyor. Bir de evlilikte eğer zaman ayırılması gereken bir de çocuk varsa bu zaman dilimi minimalinde altına iniyor. Birbirleri ile ilgilenmeleri gereken ya da paylaşım yapmaları gereken bu zaman diliminde partnerlerinden birinin ya da her ikisinin vakitlerini sosyal mecralara ayırmaları ve ilişki seyrini ikinci plana atmaları partnerlerde belli bir zaman sonra iletişimsizlikten kaynaklı hırçınlaşmalarla baş göstermeye başlıyor maalesef ki. Terapi yaptığım çiftlerde ya da bireylerde ilk müdahale genel olarak çiftlerin sosyal medya kullanımlarına bir sınır getirmesi ve bunu düzene sokması yönünde oluyor. Diğer taraftan ailenin sağlığı, eşlerin arasındaki ilişkinin durumunun gözletmesini yapmaktayız. Sağlıklı ilişkide kişiler, bilinçli ve sorumluluklarının farkında olmalıdırlar. Ailedeki her birey görevini, yeterliliklerini ve sınırlılıklarını bilmekte ve kendi değeri ile birlikte diğerlerinin de değerini de öne çıkartmaktadır. Bizler de terapilerimiz de ilk etapta bu konunun üzerinde durmaya çalışıyoruz.

Sosyal medyanın evlilikler üzerinde ki etkisini azaltmak adına tavsiyeleriniz nelerdir?

Sosyal medya kimileri için sosyalleşmeden kaçtığı, kendi kendine yalnız kaldığı, daha çok izleyici olduğu bir ortam iken kimileri için ise sosyalleşmek, topluluklar içinde takdir edilmek, takip edilmek isteğinin tezahürü şeklinde ortaya çıkabilmektedir. İnsanların, gündelik yaşamdan kaçış, bilgilenme, eğlenme, iletişim, vakit geçirme gibi isteklerine etkileşim boyutuyla cevap veren sosyal medya, günümüzde insanları en hızlı ve en fazla kuşatan, kişiselleşebildiği oranda da gelecek vadeden bir araç haline gelmiştir. İnternet kullanıcılarının sayısının artmasına paralel olarak sosyal medya siteleri de yaklaşık olarak son 10 yılda hızla gelişmeye başladı ve kullanıcı sayıları da her geçen gün artmaya devam ediyor. Evli çiftlerimiz sosyal medya kullanma hususunda öncelikle ne paylaştıklarının farkında olmalılar. Paylaşımları yapmadan önce, öncelikli düşünceleri eşlerinin ne düşüneceği ve akılda soru işareti bırakabileceği durumlarını akıllarına getirerek devam etmeliler. Bu konuda bir diğer önemli husus ise ilişki içerisinde kesinlikle şeffaf ve dürüst olmaları gerektiğidir. Sosyal medyada kiminle konuştuğumuz ve ne yaptığınız konusunda açık olmak, yalan söyleyememek karşıda ki bireyin hoşuna gitmeyecek olsa bile ilişkide avantaj sağlayacaktır. . Bundan hoşlanmayacak olsalar bile. Sosyal medya tüm dünyada ki aile ve arkadaşlarımızla iletişimde kalmanıza yardımcı olan son derece kullanışlı bir uygulama olsa da çoğunlukla önemli ilişkilerimizi negatif olarak etkilediği aşikâr bir durum. Buna rağmen negatif etkiyi ilişiklerinizden çıkartmak için sosyal medyayı hayatınızdan tamamen çıkarmak zorunda değilsiniz bu. Biraz farkında olmanız, iletişim ve sınırlarla sosyal medyayı kullanmanız ilişkiniz üzerinde ki olumsuz etkilerini olumlu yapabilirsiniz.