Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, Cenevre’de düzenlenen toplantıda yaptığı konuşmada; 2022 yılında gerçekleştirdikleri çalışmaları ve dünya insanlarının sağlığı için ortaya koydukları performansı değerlendirdi, 2022'nin "çok zorlu bir yıl olduğunu" dile getirdi.

Ghebreyesus'un değerlendirmeleri  şöyle:

"COVID-19 pandemisinin üçüncü yılı; küresel bir mpox (maymun çiçeği) salgını; Uganda'da bir Ebola salgını; Etiyopya ve Ukrayna'daki savaşlar; birden fazla ülkede kolera salgınları; Afrika Boynuzu ve Sahel'de kuraklık ve sel; Pakistan'da sel ve çok sayıda diğer sağlık acil durumları... Bu, insanların her yıl soludukları havada, tükettikleri ürünlerde, yaşadıkları ve çalıştıkları koşullarda ve temel sağlık hizmetlerine erişim eksikliğinde karşı karşıya kaldıkları çok sayıda diğer sağlık tehdidinden bahsetmiyorum bile.

Ve yine de, 2022 sona ererken, hala umut etmek için birçok nedenimiz var. COVID-19 salgını bu yıl önemli ölçüde azaldı, küresel maymun çiçeği salgını azalıyor ve Uganda'da üç haftadan uzun süredir Ebola vakası görülmedi.

Gelecek yıl bu acil durumların her birinin farklı noktalarda ilan edileceğini umuyoruz.

Elbette, hızla artan vaka ve ölümlerle Omikron dalgasının ilk aşamalarında olduğumuz bir yıl öncesine göre pandemi ile çok daha iyi bir yerdeyiz. Ancak Ocak ayının sonundaki zirveden bu yana, haftalık olarak bildirilen COVID-19 ölümlerinin sayısı neredeyse yüzde 90 düştü. Fakat yine de 'pandemi" bitti diyemeyeceğimiz kadar çok belirsizlik ve boşluk var:Gözetim, test ve sıralamadaki boşluklar, virüsün nasıl değiştiğini yeterince anlamadığımız anlamına geliyor.

'Çin'de gelişen durumdan endişe'

Aşılamadaki boşluklar, milyonlarca insanın - özellikle sağlık çalışanları ve yaşlıların - ciddi hastalık ve ölüm riski altında olduğu anlamına geliyor; Tedavideki boşluklar, insanların gereksiz yere ölmesi anlamına geliyor; Sağlık sistemlerindeki boşluklar, onları COVID-19, grip ve diğer hastalıkları olan hastalardaki artışla baş edemez hale getiriyor. Bu, salgının nasıl başladığına dair anlayışımızdaki boşluklar, gelecekteki salgınları önleme yeteneğimizi tehlikeye atıyor.

Verileri paylaşması ve talep ettiğimiz ve etmeye devam ettiğimiz çalışmaları yürütmesi için Çin'e çağrı yapmaya devam ediyoruz. Daha önce defalarca söylediğim gibi, bu salgının kökenlerine dair tüm hipotezler masada.

Aynı zamanda, DSÖ, artan şiddetli hastalık bildirimleri ile Çin'de gelişen durumdan çok endişe duymaktadır. Sahadaki duruma ilişkin kapsamlı bir risk değerlendirmesi yapmak için DSÖ'nün hastalık şiddeti, hastaneye yatışlar ve YBÜ desteği gereklilikleri hakkında daha ayrıntılı bilgilere ihtiyacı vardır.

DSÖ, çabalarını ülke çapında en yüksek risk altındaki insanları aşılamaya odaklaması için Çin'i destekliyor ve klinik bakım ve sağlık sistemini korumaya desteğimizi sunmaya devam ediyoruz.

Yeni pandemi fonu oluşturuldu

Geçen yılki son basın toplantımızda, 2022'de pandemiden çıkardığımız dersleri uygulamamız gerektiğini söylemiştim. Bu yıl, dünyanın gelecek nesilleri daha güvenli tutmak için gerekli değişiklikleri yapmak için somut adımlar atmış olması beni cesaretlendiriyor.

Yeni bir Pandemi Fonu oluşturuldu. Uluslar, pandemiye hazırlık ve müdahale konusunda yasal olarak bağlayıcı bir anlaşmayı müzakere etmeyi taahhüt ettiler;

Düşük ve orta-düşük gelirli ülkelere kendi mRNA aşılarını nasıl hızla üreteceklerine dair bilgi vermek için Güney Afrika'da mRNA Teknoloji Transfer Merkezi'ni kurduk.

11 Ocak'ta salgının bittiği ilan edilecek 

Bu yıl boyunca haftalık olarak bildirilen COVID-19 vakalarının ve ölümlerin sayısı azalsa da başka birçok acil durumla karşı karşıya kaldık.

Temmuz ayında, şimdi mpox olarak bilinen küresel maymun çiçeği salgını nedeniyle uluslararası kaygı uyandıran bir halk sağlığı acil durumu ilan ettim. 110 ülkeden 83.000'den fazla vaka bildirilmiştir, ancak ölüm oranı 66 ölümle düşük kalmıştır.

COVID-19'da olduğu gibi, haftalık olarak bildirilen mpox vakalarının sayısı zirveden yüzde 90'dan fazla azaldı. Mevcut eğilim devam ederse, gelecek yıl da bu acil durumun sona erdiğini ilan edebileceğimizi umuyoruz.

Aynı şekilde 27 Kasım’dan bu yana yeni vaka olmaması ve şu anda tedavi gören hasta olmaması nedeniyle Uganda'da Ebola salgını için geri sayım başladı. Yeni vaka tespit edilmezse 11 Ocak 2023’te salgının bittiği ilan edilecek .

DSÖ'nün desteğiyle, Uganda Hükümeti artık çabalarını gözetimi sürdürmeye ve başka vaka olması durumunda hazırlıklı olmaya odaklıyor.

Bu arada, 3 yılı aşkın bir süredir herhangi bir vaka olmaksızın 310 kolera ölümünün bildirildiği Haiti de dahil olmak üzere 30 ülkede kolera salgınlarına müdahale etmeye devam ediyoruz. Geçen hafta, Haiti yaklaşık 1,2 milyon doz oral kolera aşısı aldı ve şimdi en çok etkilenen bölgelerde aşılama kampanyaları başladı. DSÖ-PAHO (Amerika Bölge Ofisi) ayrıca kolera tedavi merkezlerine yaklaşık 50 ton temel tıbbi malzeme sağlamıştır.

Gıda krizi ve diğer salgınlar

Afrika Boynuzu ve Sahel'de, iklime bağlı kuraklık ve sel, bir gıda krizini şiddetlendiriyor ve kolera, sarıhumma, kızamık ve aşı kaynaklı çocuk felci salgınlarına yol açıyor.

DSÖ ve ortaklarımız, temel sağlık hizmetlerine erişim, ciddi yetersiz beslenme tedavisi ve ülkelere salgınları önleme, tespit etme ve yanıt verme konusunda destek sağlamak için sahada çalışıyor.

Salgınlara, iklim kaynaklı krizlere ve diğer acil durumlara ek olarak, çatışmalar bu yıl Afganistan, Etiyopya, Suriye, Ukrayna ve Yemen'de milyonlarca insanın sağlığını ve refahını tehlikeye attı. 

Binden fazla saldırı

Tüm bu ülkelerde sağlığa yönelik saldırılar sürekli olarak işimizi baltalıyor. DSÖ, 2022'de, 16 ülkede 220 ölüm ve 436 yaralanma ile 1000'den fazla sağlığa yönelik saldırıyı doğruladı. 

Sağlığa yönelik saldırılar, uluslararası insancıl hukukun ve insan haklarının ihlalidir. En çok ihtiyaç duyduklarında insanları bakımdan mahrum bırakırlar.

Hizmetteki boşluklar

DSÖ'nün acil durumlara yanıt verme çalışmaları genellikle manşetlere konu olur, ancak dünya çapında sağlığı korumak ve geliştirmek için çok sık haber yapmayan şekillerde başka birçok hayati yolla çalışıyoruz. 

Çocuk aşılamalarında son 30 yılda en büyük sürekli düşüşü gördüğümüz rutin aşılama da dahil olmak üzere, ülkeleri pandemi sırasında kesintiye uğrayan temel sağlık hizmetlerini eski haline getirmeleri için destekledik. Sonuç olarak, 25 milyon çocuk hayat kurtaran aşıları kaçırdı ve bu durumu telafi etmek artık en önemli önceliklerimizden biri de bunları aşılamaktır. Bu yıl, dünyanın ilk sıtma aşısının Afrika'da 1 milyondan fazla çocuğa ulaşmasını desteklemeye devam ettik.

Tütün, trans yağlar ve şekerli içecekler dahil olmak üzere sağlığa zararlı ürünlerle mücadele etmek için ülkeleri yeni mevzuat veya vergilendirme getirmeleri için destekledik.

Yeni raporlar ilk kez ağız sağlığı, mülteci ve göçmen sağlığı, enfeksiyon önleme ve kontrolü, engelliler ve daha fazlasına yönelik hizmetlerdeki kritik boşlukları vurguladı.

HIV, tüberküloz, hepatit C, anne ve yenidoğan sağlığı, güvenli kürtaj ve daha fazlası hakkında hayat kurtaran rehberler yayınladık. Aşırı hava olaylarının sıklığı ve şiddetindeki sürekli artışın ortasında, sağlığı iklim gündeminin en üst sıralarına taşımak için çalıştık.

Bakteriyel enfeksiyonlarda artan direnç konusunda alarm verdik ve halk sağlığını tehdit eden öncelikli mantar enfeksiyonlarının ilk listesini yayınladık;

DSÖ'nün bütçesi artacak

Son olarak, FIFA ile olan ortaklığımız, Dünya Kupası sırasında sağlığı teşvik eden kampanyalarla dünya çapında milyarlarca insana ulaşmamızı sağladı.

2022 ayrıca, üye devletlerimizin değerlendirilen katkılarını - veya üyelik katkı paylarını - şu anda sadece yüzde 16'dan önümüzdeki on yıl içinde temel bütçemizin yüzde 50'sine çıkarmayı taahhüt etmesiyle DSÖ'nün geleceği için bir dönüm noktasıydı.  

Bu, DSÖ'ye çok daha öngörülebilir ve sürdürülebilir finansman sağlayarak, ülkelerde uzun vadeli programlama sunmamıza ve ihtiyacımız olan birinci sınıf uzmanları çekmemize ve elimizde tutmamıza olanak sağlayacaktır.

DSÖ'nün 75.Yıldönümü

1948'de, dünya İkinci Dünya Savaşı'ndan kurtulurken, dünya milletleri bir araya gelerek, DSÖ Anayasamızın temel amacının; ulaşılabilir en yüksek sağlık standardına sahip olmanın her insanın ırk, din, siyasi inanç, ekonomik veya sosyal durum ayrım olmaksızın temel haklarından biri olduğunu kabul ettik.   Ancak bundan da öte, DSÖ Anayasası, tüm halkların sağlığının barış ve güvenliğin sağlanması için temel olduğunu teyit etmektedir.

Son üç yılda, belki de son 75 yıldaki herhangi bir zamandan daha fazla, DSÖ Anayasası içeriğinin ne kadar doğru olduğunu gösterdi.

Herhangi bir organizasyon gibi biz de mükemmel değiliz ve öyle olduğumuzu iddia etmiyoruz. Ancak birlikte çalıştığım kendini adamış, yetenekli insanlar kariyerlerini dünyadaki insanların sağlığını korumaya ve geliştirmeye adadılar. Onlar gibi ben de hepimizin hizmet ettiği bu insanlar için daha sağlıklı, daha güvenli ve daha adil bir gelecek inşa etmeye kararlıyım."