Bir NASA uzay arac?, bir katil kayan?n Dünya'y? tehditinin ortadan kald?r?lmas?na yönelik e?i görülmemi? provada, bir asteroide inan?lmaz h?zla çarpt?.

Galaktik çarp??ma, 9.6 milyon kilometre uzakl?ktaki zarars?z bir asteroitte meydana geldi ve DART adl? uzay arac? saatte 22.500 km h?zla küçük uzay kayas?na çarpt?. Bilim adamlar?, çarpman?n bir krater olu?turmas?n?, kaya ve kir ak?nt?lar?n? uzaya f?rlatmas?n?, en önemlisi asteroitin yörüngesini de?i?tirmesini bekliyorlard?.

Dünyan?n dört bir yan?ndaki ve uzaydaki teleskoplar, bu inan?lmaz gösteriyi yakalamak için gökyüzünde ayn? noktaya ni?an ald?. Etki hemen belli olsa da -DART'?n radyo sinyali aniden kesildi- asteroitin yolunun ne kadar de?i?ti?ini belirlemek günler hatta haftalar alacak.

?lk kez yap?ld?

NASA'n?n 325 milyon dolarl?k görevi, bir asteroidin veya uzaydaki herhangi bir do?al nesnenin konumunu de?i?tirmeye yönelik ilk giri?imdi.

NASA Yöneticisi Bill Nelson, günün erken saatlerinde "Hay?r, bu bir film konusu de?il" diye tweet att?. Önceden kaydedilmi? bir videoda “Hepimiz 'Armageddon' gibi filmlerde gördük, ancak gerçek hayattaki riskler yüksek” dedi.

Dimorphos ad?nda 160 metrelik bir asteroit. Asl?nda, Yunanca ikiz anlam?na gelen Didymos'un bir uydusu, küçük orta?? olu?turan malzemeden be? kat daha büyük, h?zl? dönen bir asteroit.

Çift, ça?lar boyunca Dünya'y? tehdit etmeden güne?in etraf?nda dönüyor ve bu da onlar? dünyay? kurtarmak için ideal test adaylar? haline getiriyor.

Geçen Kas?m ay?nda haz?rlanan DART (Double Asteroid Redirection Test) uzay arac? üreticisi ve görev yöneticisi Johns Hopkins Üniversitesi'nin Uygulamal? Fizik Laboratuvar? taraf?ndan geli?tirilen yeni teknolojiyi kullanarak hedefine gitti.

Bu ak?ll? navigasyon sisteminin önemli bir parças? olan DART'?n yerle?ik kameras?, çarpmadan sadece bir saat önce Dimorphos'u gördü.

Johns Hopkins görev sistemleri mühendisi Elena Adams, "Vay can?na," diye hayk?rd?. "Dimorphos'u görüyoruz, çok harika, harika."

Maryland, Laurel'deki Adams ve di?er yer kontrolörleri, her saniye Dünya'ya geri dönen bir görüntüyle, Dimorphos'un daha büyük yolda?? ile birlikte görü? alan?nda daha da büyüdü?ünü artan bir heyecanla izlediler.

Bir mini uydu, çarpman?n foto?raflar?n? çekmek için birkaç dakika geride kald?. Cubesat, iki hafta önce DART'tan serbest b?rak?ld?.

5 milyar kiloluk astroid

Bilim adamlar?, Dart'?n Dimorphos'u parçalayamayaca?? konusundan emindiler. Uzay arac?, 5 milyar kiloluk asteroidin kar??s?nda 570 kilogram a??rl???yla hafif siklet kal?yordu. Ancak, bu, Didymos çevresindeki 11 saatlik 55 dakikal?k yörüngesini küçültmek için yeterli olacakt?.

Etki bundan 10 dakika daha k?sa olmal?, ancak teleskoplar?n yeni yörüngeyi do?rulamak için birkaç günden yakla??k bir aya kadar herhangi bir yere ihtiyac? olacak. Bilim adamlar?, yüzde 1'lik beklenen yörünge kaymas?n?n kula?a pek ho? gelmeyebilece?ini belirtiyorlar. Ancak bunun y?llar içinde önemli bir de?i?iklik anlam?na gelece?ini söylüyorlar.

Parçalamak yerine, yolunu de?i?tirmek

Uzmanlar, tehdit eden bir asteroidi veya kuyruklu y?ld?z? havaya uçurarak Dünya'ya ya?abilecek birden fazla parça olu?turmak yerine, yeterli haz?rl?k süresi verildi?inde onun yolunu de?i?tirmeyi tercih ediyor. 

Büyük uzay kayalar? veya bir asteroidi daha güvenli bir yörüngeye çekmek için kendi yerçekimini kullanacak olan henüz icat edilmemi? cihazlar olan çarpma tertibatlar? ve sözde yerçekimi traktörlerinin bir kombinasyonu için çoklu çarpma tertibatlar?na ihtiyaç duyulabilir.

NASA'n?n k?demli iklim dan??man? Katherine Calvin, 66 milyon y?l önce büyük bir asteroit çarpmas?, volkanik patlamalar veya her ikisinin birden neden oldu?una inan?lan kitlesel yok olu?a at?fta bulunuyor. Calvin, "Dinozorlar?n neyin gelece?ini bilmelerine yard?mc? olacak bir uzay program? yoktu ama bizim var" dedi. 

25 bin astroid

Dünya'y? asteroit sald?r?lar?ndan korumaya kendini adam?? kar amac? gütmeyen B612 Vakf?, 20 y?l önce astronotlar ve fizikçiler taraf?ndan kurulmas?ndan bu yana Dart gibi darbe testleri için bast?r?yor. Pazartesi günkü ba?ar? bir yana, vakf?n eski bir astronot olan yönetici direktörü Ed Lu, dünyan?n orada gizlenen say?s?z uzay ta??n? tan?mlamak için daha iyi bir i? ç?karmas? gerekti?i konusunda uyard?.

NASA'ya göre, ölümcül olarak kabul edilen 140 metre aral???ndaki astroid say?s?  tahmini 25.000. Dünya'ya yak?n bu kadar nesnenin yar?s?ndan daha az? ke?fedildi. Yayg?n yaralanmalara neden olabilecek milyonlarca küçük asteroitin yüzde 1'inden az? biliniyor.

Lu, Ulusal Bilim Vakf? ve ABD Enerji Departman? taraf?ndan ?ili'de tamamlanmak üzere olan Vera Rubin Gözlemevi'nin asteroit ke?fi alan?nda devrim yaratmay? vaat etti?ini kaydetti. Lu, "Asteroitleri bulma ve takip etme... Buradaki oyunun ad? hala bu. Dünyay? korumak için olmas? gereken ?ey bu” dedi.