Bir NASA uzay aracı, bir katil kayanın Dünya'yı tehditinin ortadan kaldırılmasına yönelik eşi görülmemiş provada, bir asteroide inanılmaz hızla çarptı.

Galaktik çarpışma, 9.6 milyon kilometre uzaklıktaki zararsız bir asteroitte meydana geldi ve DART adlı uzay aracı saatte 22.500 km hızla küçük uzay kayasına çarptı. Bilim adamları, çarpmanın bir krater oluşturmasını, kaya ve kir akıntılarını uzaya fırlatmasını, en önemlisi asteroitin yörüngesini değiştirmesini bekliyorlardı.

Dünyanın dört bir yanındaki ve uzaydaki teleskoplar, bu inanılmaz gösteriyi yakalamak için gökyüzünde aynı noktaya nişan aldı. Etki hemen belli olsa da -DART'ın radyo sinyali aniden kesildi- asteroitin yolunun ne kadar değiştiğini belirlemek günler hatta haftalar alacak.

İlk kez yapıldı

NASA'nın 325 milyon dolarlık görevi, bir asteroidin veya uzaydaki herhangi bir doğal nesnenin konumunu değiştirmeye yönelik ilk girişimdi.

NASA Yöneticisi Bill Nelson, günün erken saatlerinde "Hayır, bu bir film konusu değil" diye tweet attı. Önceden kaydedilmiş bir videoda “Hepimiz 'Armageddon' gibi filmlerde gördük, ancak gerçek hayattaki riskler yüksek” dedi.

Dimorphos adında 160 metrelik bir asteroit. Aslında, Yunanca ikiz anlamına gelen Didymos'un bir uydusu, küçük ortağı oluşturan malzemeden beş kat daha büyük, hızlı dönen bir asteroit.

Çift, çağlar boyunca Dünya'yı tehdit etmeden güneşin etrafında dönüyor ve bu da onları dünyayı kurtarmak için ideal test adayları haline getiriyor.

Geçen Kasım ayında hazırlanan DART (Double Asteroid Redirection Test) uzay aracı üreticisi ve görev yöneticisi Johns Hopkins Üniversitesi'nin Uygulamalı Fizik Laboratuvarı tarafından geliştirilen yeni teknolojiyi kullanarak hedefine gitti.

Bu akıllı navigasyon sisteminin önemli bir parçası olan DART'ın yerleşik kamerası, çarpmadan sadece bir saat önce Dimorphos'u gördü.

Johns Hopkins görev sistemleri mühendisi Elena Adams, "Vay canına," diye haykırdı. "Dimorphos'u görüyoruz, çok harika, harika."

Maryland, Laurel'deki Adams ve diğer yer kontrolörleri, her saniye Dünya'ya geri dönen bir görüntüyle, Dimorphos'un daha büyük yoldaşı ile birlikte görüş alanında daha da büyüdüğünü artan bir heyecanla izlediler.

Bir mini uydu, çarpmanın fotoğraflarını çekmek için birkaç dakika geride kaldı. Cubesat, iki hafta önce DART'tan serbest bırakıldı.

5 milyar kiloluk astroid

Bilim adamları, Dart'ın Dimorphos'u parçalayamayacağı konusundan emindiler. Uzay aracı, 5 milyar kiloluk asteroidin karşısında 570 kilogram ağırlığıyla hafif siklet kalıyordu. Ancak, bu, Didymos çevresindeki 11 saatlik 55 dakikalık yörüngesini küçültmek için yeterli olacaktı.

Etki bundan 10 dakika daha kısa olmalı, ancak teleskopların yeni yörüngeyi doğrulamak için birkaç günden yaklaşık bir aya kadar herhangi bir yere ihtiyacı olacak. Bilim adamları, yüzde 1'lik beklenen yörünge kaymasının kulağa pek hoş gelmeyebileceğini belirtiyorlar. Ancak bunun yıllar içinde önemli bir değişiklik anlamına geleceğini söylüyorlar.

Parçalamak yerine, yolunu değiştirmek

Uzmanlar, tehdit eden bir asteroidi veya kuyruklu yıldızı havaya uçurarak Dünya'ya yağabilecek birden fazla parça oluşturmak yerine, yeterli hazırlık süresi verildiğinde onun yolunu değiştirmeyi tercih ediyor. 

Büyük uzay kayaları veya bir asteroidi daha güvenli bir yörüngeye çekmek için kendi yerçekimini kullanacak olan henüz icat edilmemiş cihazlar olan çarpma tertibatları ve sözde yerçekimi traktörlerinin bir kombinasyonu için çoklu çarpma tertibatlarına ihtiyaç duyulabilir.

NASA'nın kıdemli iklim danışmanı Katherine Calvin, 66 milyon yıl önce büyük bir asteroit çarpması, volkanik patlamalar veya her ikisinin birden neden olduğuna inanılan kitlesel yok oluşa atıfta bulunuyor. Calvin, "Dinozorların neyin geleceğini bilmelerine yardımcı olacak bir uzay programı yoktu ama bizim var" dedi. 

25 bin astroid

Dünya'yı asteroit saldırılarından korumaya kendini adamış kar amacı gütmeyen B612 Vakfı, 20 yıl önce astronotlar ve fizikçiler tarafından kurulmasından bu yana Dart gibi darbe testleri için bastırıyor. Pazartesi günkü başarı bir yana, vakfın eski bir astronot olan yönetici direktörü Ed Lu, dünyanın orada gizlenen sayısız uzay taşını tanımlamak için daha iyi bir iş çıkarması gerektiği konusunda uyardı.

NASA'ya göre, ölümcül olarak kabul edilen 140 metre aralığındaki astroid sayısı  tahmini 25.000. Dünya'ya yakın bu kadar nesnenin yarısından daha azı keşfedildi. Yaygın yaralanmalara neden olabilecek milyonlarca küçük asteroitin yüzde 1'inden azı biliniyor.

Lu, Ulusal Bilim Vakfı ve ABD Enerji Departmanı tarafından Şili'de tamamlanmak üzere olan Vera Rubin Gözlemevi'nin asteroit keşfi alanında devrim yaratmayı vaat ettiğini kaydetti. Lu, "Asteroitleri bulma ve takip etme... Buradaki oyunun adı hala bu. Dünyayı korumak için olması gereken şey bu” dedi.